Kırmızı Rotavesait (2025) farklı emek, devinim ve aidiyet yollarını açan ve bozan bir kavramsal aygıt ve mekânsal müdahale. Yerleştirme, Khalil Rabah’ın kariyeri boyunca toprak mücadelesine, tehcire ve egemen tarih anlatılarının sorgulanmasına yönelik sürdürdüğü ilginin bir uzantısı niteliğinde. Eski Fransız Yetimhanesi’nin kamuya açık bahçesinin kuytu bir köşesine yerleşen eser, bienal ziyaretçilerini bariyerlerin, eşiklerin ve çelişkili işaretlerin oluşturduğu bir yapı içerisinde dolaşmaya –ve engellerle karşılaşmaya– davet ediyor. Yerleştirmeyi şekillendiren yapısal özellikler, aynı zamanda yetimhanenin bir sığınak ve bir tahakküm mekânı olarak tarihinin bir yansıması.
Yerleştirmeyi boydan boya kesen dar su kanalının içindeki sabit kırmızı metal boru, alanı hem bölüyor hem de birleştiriyor: Bu boru bir zamanlar bahçeden geçen su kaynağına atıfta bulunurken, kaynakların çıkarılmasını ve kontrolünü sağlayan altyapıları, örneğin boru hatlarını, sınırları, iklimin ve jeopolitik baskının altında akması gittikçe zorlaşan su kaynaklarını da akla getiriyor. Kanalın bir kıyısında yeşil mermer bir kaide üstüne yerleştirilmiş olan kırmızı transpalet, engeller altında hareket etmeye çalışmanın güçlüğüne işaret ediyor. Karşı kıyıda, kırmızı ahşap paletler üzerine düzenli aralıklarla yerleştirilmiş, içinde zeytin, narenciye ve yemiş gibi farklı türden yetişkin ağaçların yeşermeye devam ettiği yüzün üzerinde kırmızı varil, seyyar bir fidanlık oluşturuyor. Ağaçlar burada köklense de endüstriyel konteynerler içinde yerinden edilmiş kalmaya devam ediyor; kalıcılığı istikrarsızlıkla, büyümeyi denetimle yan yana getiriyor.
Nokta, hat ve arazi gibi düzenleyici uzamsal prensiplerle kurgulanan yerleştirme, fiziki ve siyasi topografyasını çalkantılı bir geçmişle yüklü bir mekâna sabitliyor. Yetimhanenin mimari mirasının şekillendirdiği eser, izleyicilerin alandaki gezintisine rehberlik ederken bir yandan da onları mekânın tarihiyle baş başa bırakıyor. Kırmızı Rotavesait canlı kırmızı yüzeyleriyle aciliyet duygusu uyandırıyor ve mekânsal koreografisiyle izleyicinin bu anlatı içerisinde –katılımcı, davetsiz bir misafir ya da tanık olarak– yolunu nasıl bulacağını, nasıl var olacağını ya da hangi rolü üstleneceğini belirliyor.
Khalil Rabah 1961 yılında Kudüs’te doğdu. Yaşamını ve çalışmalarını Ramallah’ta sürdürüyor.
SANATÇI ÖZGEÇMİŞİ
Khalil Rabah (d. 1961, Kudüs), Ramallah’ta yaşamını ve çalışmalarını sürdüren sanatçı, küratör ve eğitmen. Rabah halen devam eden the Palestinian Museum of Natural History and Humankind [Filistin Doğa ve İnsanlık Tarihi Müzesi] projesinin kurucusu ve sanat yönetmeni. Sanatçı çokdisiplinli kavramsal pratiğinde mimari, ekolojik unsurlar ve spekülatif kurumsal yapılar üzerinden yerinden edilmeyi, belleği ve kimliği inceliyor. Kişisel sergileri arasında Through the Palestinian Museum of Natural History and Humankind [Filistin Doğa ve İnsanlık Tarihi Müzesi’nden İçeri], Fondazione Merz, Torino (2024); What is not [Olmayan], Şarika Sanat Derneği (2022); Relocation, Among Other Things [Taşınmak ve Diğer Şeyler], Salzburger Kunstverein (2022) bulunuyor. Katıldığı karma sergiler arasında ise Desert X AlUla (2022), 2. Lahor Bienali (2020) ve Manifesta 12, Palermo (2018) yer alıyor.
SERGİLENEN ESERLER
Khalil Rabah (d. 1961)
Kırmızı Rotavesait, 2025
Çeşitli malzemeler
Değişken boyutlar
Sanatçının izniyle
